Хэлбэрүүд

• Нойр булчирхайн холбогч эдийн эсээс үүсэлтэй хорт хавдар. Түгээмэл тохиолддог уг төрлийн хавдар нь хоол задлагч энзим ялгаруулдаг гадаад шүүрлийн булчирхайн эсүүдээс эхлэн явагддаг.
• Нойр булчирхайн дотоод шүүрлийн хорт хавдар. Ховор тохиолддог уг төрлийн хавдар нь хүний зан төлөвийн байдлаас эхлээд бодисын солилцоо хүртэлх бүхий л үйл ажиллагааг зохицуулах даавруудыг ялгаруулдаг дотоод шүүрлийн булчирхайн эсүүдээс эхлэн явагддаг.

Шалтгаан

Нойр булчирхайн  хорт хавдар нь нойр булчирхайн эсүүд хэвийн бус ургаж, тэр нь цаашлаад хавдар ургацаг болох үед үүсдэг бөгөөд энэ үйл явцын цаад учир шалтгаан нь одоогоор судлагдаагүй байна.

Яагаад үүсдэг нь тодорхойгүй байгаа ч дараах хүчин зүйлс нойр булчирхайн хорт хавдартай болох магадлалыг ихэсгэх эрсдэлтэй. Үүнд:

• Архи, тамхины хэрэглээ
• Удамшлын болон архаг хурц хэлбэрийн нойр булчирхайн үрэвсэл
• Илүүдэл жин, хоол хүнсний зохисгүй хэрэглээ
• Хүйс (эрчүүд эмэгтэйчүүдээс багахан өндөр хувиар тусах эрсдэл ихтэй)
• Химийн хорт бодис, хүнд метал гэх мэт хорт нөхцөл байдалд ажиллах
• Нэг болон хоёрдугаар хэлбэрийн чихрийн шижин
• Хеликобактер, Б-Гипатит

Шинж тэмдэг

Нойр булчирхайн хавдар хүнд шатанд ортлоо тодорхой шинж тэмдэг үзүүлдэггүй тул эхэн үеийн шинж тэмдэг төдийлөн байдаггүй. Зарим тохиолдолд хүнд шатандаа ч хурц байдал үүсгэхгүй байх магадлалтай бөгөөд боломжит шинж тэмдгүүдээс дурдвал:

• Хоолны дуршил буурах, шалтгаангүйгээр турах
• Шээсний өнгө тод болох
• Арьс загатнах
• Цээж хэвлий, нуруу орчмоор өвдөх
• Цус бүлэгнэх (ихэвчлэн хөл орчмоор байх бөгөөд улайлган хавагнуулж өвдөлт үүсгэж болно.)
• Шарлах, цөсний ялгаралт ихсэх
• Сэтгэл гутрах, ядарч сульдах
• Бүдэг өнгөтэй тослог ялгадас гаргах
• Дотор муухайрах, бөөлжих

Нойр булчирхайн хорт хавдар цусан дахь сахрын хэмжээнд нөлөөлөх ба энэ нь чихрийн шижинд хүргэх эрсдэлтэй (хэрэв чихрийн шижинтэй бол хүндрэх аюултай).

Оношилгоо

Эрт илрүүлэх тусам эдгэрч чадах магадлалыг нэмэгдүүлэх тул дээрх шинж тэмдгүүд илэрсэн тохиолдолд эмч мэргэжилтэнд тэр даруй хандах нь зүйтэй бөгөөд уг хавдар нь 0-4 хүртэлх үе шаттай, үе шат ихсэх тусам илүү ноцтой болж, бусад дотор эрхтнүүд рүү үсэрхийлж эхэлдэг тул хүнд шатны нойр булчирхайн хавдар эдгэрэх боломжгүй.

Оношилгооны хувьд таны шинж тэмдэг, биеийн байдлаас хамааран хэд хэдэн аргаар оношилж болно. Тэдгээрээс дурдвал:

• КТ, СРТ
• Дотор эрхтний ЭХО
• Нойр булчирхайнаас эдийн шинжилгээ авах
• Цусны шинжилгээ

Эмчилгээ

Нойр булчирхайн хавдрыг эмчлэхэд хоёр гол зорилго дээр анхаарна. Хорт хавдрын эсүүдийг устгах болон хавдар цааш үсэрхийлэхээс сэргийлэх. Хамгийн оновчтой эмчилгээний арга нь шат шатнаас хамааран харилцан адилгүй байх бөгөөд гол арга техникүүдээс дурдвал:

• Мэс засал. Хорт хавдрын эх үүсвэр болсон хэсгийг нь тайрч авах ба ингэхдээ үсэрхийллүүдийг нь авах боломжгүй тул хүнд шатанд орсон буюу үсэрхийлэл явагдсан үед хийхэд тохиромжгүй.
• Цацрагийн эмчилгээ
• Химийн эмчилгээ
• Дархлааны эмчилгээ
• Эмийн эмчилгээ

Тухайн өвчтөний нөхцөл байдлаас хамаарч хэд хэдэн эмчилгээ хавсрагдан хийгдэх боломжтой бөгөөд хүнд шатны хавдрын үед эмчлэхээс илүүтэйгээр тухайн хүнийг боломжит хэмжээгээр удаан хугацаанд амьдруулах, өвдөлт намдаан, шинж тэмдгүүдийг сулруулах зэрэг дээр анхаарал хандуулдаг байна.

Хүндрэл

Дээр дурдсанчлан нойр булчирхай нь 0-4 үе шатыг дамжих ба шат бүрийн амьдрах боломжит хугацаан үзүүлэлтийг харвал,

• Дотоодчилсон. 0 , 1-р шатны хорт хавдар буюу огт үсэрхийлэлгүй нойр булчирхай дотор явагдах дахь үе шат.
• Бүсчилсэн. Хавдар ойр хавийн эд, тунгалгийн зангилаануудад үсэрхийлсэн 2 болон 3-р үе шат
• Алслагдсан. Хавдар элэг, уушги, яс гэх мэт бусад хол ойрын эрхтнүүд рүү үсэрхийлсэн 4-р үе шат

Урьдчилан сэргийлэлт

Урьдчилан сэргийлэх зориулагдсан нарийн арга байхгүй ч эрсдэлт хүчин зүйлсийг багасгах замаар сэргийлэх боломжтой бөгөөд амьдралын хэв маягтай холбоотой дараах зүйлс дээр анхаарах хэрэгтэй:

• Архи, тамхины хэрэглээг хязгаарлах, багасгах
• Биеийн жиндээ анхаарал хандуулах
• Хэт боловсруулсан, түргэн хоол идэхээс зайлсхийж, хоолны зөв дэглэм баримтлах